Kerangka Penilaian Darurah Dalam Istinbat Hukum

Authors

  • Ahmad Murshidi Mustapha Akademi Pengajian Islam Kontemporari, Universiti Teknologi MARA Kampus Machang
  • Nik Muniyati Nik Din Akademi Pengajian Islam Kontemporari, Universiti Teknologi MARA Kampus Machang
  • Mohd Miqdad Aswad Ahmad Akademi Pengajian Islam Kontemporari, Universiti Teknologi MARA Kampus Machang

Keywords:

Kerangka, Darurah, Istinbat Hukum, Syariah

Abstract

Pelaksanaan istinbat hukum dibangunkan melalui penggunaan dalil-dalil serta kaedah-kaedah yang telah ditetapkan oleh para ulama. Walaupun wujud kesepakatan dalam memilih dalil dan kaedah tertentu, hasil hukum yang terhasil tidak semestinya seragam. Hal ini kerana kerangka istinbat para ulama ada yang sejalan dan ada juga yang berbeza. Malah, perubahan hukum boleh berlaku disebabkan oleh pelbagai faktor, termasuklah situasi darurah. Walau bagaimanapun, penerapan prinsip darurah hendaklah berlandaskan penilaian syarak agar tidak hanya bersandarkan kepada pertimbangan akal semata-mata. Sehubungan itu, kajian ini membincangkan penilaian darurah dalam konteks istinbat hukum sebagaimana yang dihuraikan oleh ulama silam dan kontemporari. Kajian ini menggunakan pendekatan kualitatif melalui penelitian dokumen bertulis yang dianalisis dengan kaedah analisis kandungan. Dapatan kajian menunjukkan bahawa penggunaan darurah perlu ditimbang dari pelbagai aspek, termasuk penentuan kriterianya menurut syarak, pertembungan antara sesama darurah, serta interaksinya dengan maslahah. Dengan demikian, hukum yang digarap berasaskan prinsip darurah akan lebih tersusun di bawah kawalan syarak, khususnya dalam menangani persoalan hukum semasa.

 

Kata Kunci: Kerangka, Darurah, Istinbat Hukum

 

Downloads

Download data is not yet available.

References

Abu Shab, M. I. (2014). Atharu al-Darurah ‘Ala Ahkam al-Mu‘amalat al-Maliah al-Mu‘asirah (Tesis Sarjana). Fakulti Syariah dan Qanun, Jabatan Fiqh Muqaran, Al-Jami‘ah al-Islamiyyah Gaza, Palestin.

Abu Syawish, M. Z. (2013). Dawabit al-Nazar Fi al-Nawazil Wa Madarik al-Hukmi ‘Alaiha. Majalah Syari‘ah wa al-Qanun, 25, 223. Jami‘ah al-Imarat al-‘Arabiyyah al-Muttahidah.

Abu Zahrah, M. (1958). Usul al-Fiqh. Beirut: Dar Fikr al-‘Arabi.

Al-Bahusayn, Y. A. W. (2005). Qa„idah al-Masyaqqah Tajlibu al-Taisir Dirasah Nazariyyat Ta’siliyyat Tatbiqiyyat. Riyadh: Maktabah al-Rushd.

Al-Bakri. Z.M (2011). Penggunaan konsep darurah dalam penentuan hukum. Dalam Monograf al-Ifta’ Siri 2. Putrajaya: Jabatan Kemajuan Islam Malaysia, Bahagian Pengurusan Fatwa.

Al-Dusi, H. S. (2001). Manhaj Fiqh al-Muwazanat Fi al-Syari‘ie al-Islami: Dirasah Usuliyyah. Majallah al-Shari‘ah wa al-Dirasat al-Islamiyyah, 46, 411. Kuwait: Majlis al-Nashr al-‘Ilmi.

Al-Fadani, M.Y. (1996). Al-Fawaid al-Janiyyah Hashiyah al-Mawahib al-Saniyyah Syarh al-Faraid al-Bahiyyah fi Nazmi al-Qawa‘id al-Fiqhiyyah (Cet. 2). Beirut: Dar al-Bashair al-Islamiyyah.

Al-Jindi, S.A.W. (2003). Ahmiyyah al-Maqasid Fi al-Syari‘ah al-Islamiyyah Wa Atharuha Fi Fahmi al-Nas Wa Istinbat al-Hukm. Iskandariah: Dar al-Iman.

Al-Kailani, A. R. (2006). Al-Qawa‘id al-Usuliyyah Wa al-Fiqhiyyah Wa ‘Alaqatuha bi Maqasid al-Shari‘ah al-Islamiyyah. Dalam Maqasid al-Shari‘ah al-Islamiyyah: Dirasat Fi Qadaya al-Manhaj Wa Majalat al-Tatbiq. United Kingdom: Muassasah al-Furqan Li al-Turath al-Islami, Markaz Dirasat Maqasid al-Shari‘ah al-Islamiyyah.

Al-Mubarak, J.M. (2003). Nazariyyat al-Darurah al-Syar‘iyyah Hududuha Wa Dawabituh. Mansurah: Dar al-Wafa’.

Al-Qardawi, Y. (2001). Fiqh al-Aulawiyat: Dirasat Jadidah Fi Dui al-Quran Wa al-Sunnah. Beirut: Muassasah al-Risalah.

Al-Qayathi. A. (2009). Maqasid Al-Syari’ah ‘Inda Al-Imam Malik Baina Al-Nazariyyah Wa Al-Tatbiq. Kaherah: Dar al-Salam.

Al-Raisuni, Q (2007). Al-Taisir al-Fiqhi Mashru‘iyyatuhu Wa Dawabituhu Wa ‘Awaiduhu. Beirut: Dar Ibn Hazm.

Al-Raisuni. A. (2015). Nazariyyat al-Maqasidi ‘Inda al-Imam al-Syatibi (Cet. 5). Kaherah: Dar al-Kalimah.

Al-Salahati, S.M. (2001). Maqsad al-Nasl fi al-Sira‘i al-‘Arabi al-Sahyuni. Majallah al-Shari‘ah wa al-Dirasat al-Islamiyyah, 46, 124. Kuwait: Majlis al-Nashr al-‘Ilmi.

Al-Suyuti, A.R. (t.t.). Al-Asbah Wa al-Nazair. Thailand: Maktabah wa Matba‘ah Muhammad al-Nahdi wa Auladihi.

Al-Syatibi, I.M (2003). Al-I‘tisam (Jil. 2, Tahqiq Sayyid Ibrahim). Kaherah: Dar al-Hadis.

Al-Thabiti, H. A. (2002). Arau al-Imam Ibn Hazm al-Zahiri Fi al-Tafsir. (Tesis Sarjana). Kuliah Dakwah dan Usuluddin, Jami‘ah Ummu al-Qura.

Al-Ulfi, M.J. (2011). Atharu qa‘idah al-Darurah tubih al-mahzurat fi dirasah al-qadaya al-fiqhiyyah. Dalam Buhuth al-Nadwa Nahwu Manhaji ‘Ilmi Asiil Li Dirasah al-Qadaya al-Fiqhiyyah al-Mu‘asirah (Jil. 4, h. 1697). Saudi: Wizarah al-Ta‘lim al-‘Ali, Jami‘ah al-Imam Muhammad bin Su‘ud al-Islamiyyah.

Al-Zarqa, M.A. (2004). Al-Madkhal al-Fiqhi al-‘Am. Damsyik: Dar al-Qalam, cet. 2, h. 106.

Al-Zuhaili, W. (1985). Nazariyyat al-Darurah al-Shar‘iyyah: Muqaranah Ma‘a Qanun al-Wadh‘i. Beirut: Muassasah al-Risalah.

A-Susut, A. M. M. (2011). Buhuth Mu‘asirah Fi Usul al-Fiqh. Oman: Dar al-Masirah.

Athiyyah, J.M. (2008). Nahwu Taf‘il Maqasidi al-Syari‘ah. Amerika Syarikat: al-Ma‘had al-‘Alami li al-Fikr al-Islami.

Azzam, A. A. (2005). Al-Qawaid al-Fiqhiyyah. Kaherah: Dar al-Hadis.

Bank Negara Malaysia. (2024). Policy Document on Hajah and Darurah. Bank Negara Malaysia. https://www.bnm.gov.my/documents/20124/938039/pd-Hajah-Darurah-Jan2024.pdf (Capaian 2 Oktober 2025).

Bennabi, M. (2009). Esei Tentang Teori Berkenaan al-Quran: Fenomena al-Quran (Terj. Mohamed el-Tahir el-Mesawi, Cet. 2). Kuala Lumpur: Institut Terjemahan Negara Malaysia.

Faramuz, M. (t.t.). Mirat al-Usul Fi Sharh Mirqat al-Wusul. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.

Ghulam, Z. (2008). Taudih Usul al-Fiqh ‘Ala Manahij Ahl al-Hadis (Cet. 2). Beirut: Dar Ibn al-Jauzi.

Harun, M. S. (2020). Analisis Prinsip Al-Darurah Dalam Pinjaman Berasaskan Riba Bagi Tujuan Pemilikan Rumah Dalam Kalangan Minoriti Muslim. International Journal of Zakat & Social Finance (AZJAF), 1(1), 149-163.

Ibrahim, A. W. (1993). Fiqh al-Darurah Wa Tatbiqatuhu al-Mu‘asirah: Afaqun Wa Ab‘adun. Saudi: Al-Bank al-Islami Li al-Tanmiah, al-Ma‘had al-Islami Li al-Buhuth Wa al-Tadrib.

Idrisi, M. A. H., & Ramli, M. A. (2018). Aplikasi Kaedah Fiqh “Al-Darurah Tuqaddaru bi Qadariha” Terhadap Pengambilan Bantuan Makanan Oleh Gelandangan. Jurnal Pengurusan dan Penyelidikan Fatwa, Edisi Khas.

Isa, N. M. (2015). Darurah (necessity) and its application in Islamic ethical assessment of medical applications: A review on Malaysian fatwa. Science and Engineering Ethics, 22(5), 1319-1332.

Jabatan Kemajuan Islam Malaysia (JAKIM). (2019). Mesyuarat Jawatankuasa Muzakarah Majlis Kebangsaan bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia (MKI) Kali ke-115 Tahun 2019. https://www.islam.gov.my/ms/sdsds/1080-mesyuarat-jawatankuasa-muzakarah-majlis-kebangsaan-bagi-hal-ehwal-ugama-islam-malaysia-mki-kali-ke-115-tahun-2019 (Capaian 2 Oktober 2025).

Kaukasal, I. (2000). Taghayyur al-Ahkam Fi al-Shari‘ah al-Islamiyyah. Beirut: Muassasah al-Risalah.

Loheswar, R. (2021, January 15). Emergency ordinance allows use of resources at Agong’s discretion. Malay Mail. https://www.malaymail.com/news/malaysia/2021/01/15/emergency-ordinance-allows-use-of-resources-at-agongs-discretion/1940674 (Capaian 2 Oktober 2025).

Muhammad ‘Abdu. (2009). Al-Fikr al-Maqasidi ‘Inda al-Imam al-Ghazali. Beirut: Dar al-Kutub al-‘Ilmiyyah.

Mustapha, A. M. (2019). Aplikasi Darurah Dalam Keputusan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia. Tesis PhD, Universiti Sultan Zainal Abidin.

Mustapha, A. M., Engku Ali, E. M. T., & Saadan, M. K. K. (2019). Kepentingan Maqasid Shari‘ah dalam keputusan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia. Journal of Muwafaqat, 2(1), 132–150.

Pauzi, N., & Man, S. (2017). Maslahah dalam Vaksinasi: Analisis Fatwa Malaysia dan Indonesia. Jurnal Fiqh, 14, 27–50. Department of Fiqh and Usul, Academy of Islamic Studies, Universiti Malaya.

Qasim, Y. (1993). Nazariyyat al-Darurah fi al-Fiqh al-Janai al-Islami Wa al-Qanun al-Janai al-Wad‘ie. Kaherah: Dar al-Nahdah al-‘Arabiyyah.

Published

2025-10-31

How to Cite

Mustapha, A. M., Nik Din, N. M. ., & Ahmad, M. M. A. (2025). Kerangka Penilaian Darurah Dalam Istinbat Hukum. Journal of Muwafaqat, 8(2), 138–155. Retrieved from https://muwafaqat.uis.edu.my/index.php/journal/article/view/208

Most read articles by the same author(s)